Een oude kraan in het UNESCO cultuurlandschap Bovenvallei van de Middenrijn

De doorbraak van de Rijn in het leisteengebergte van de Rijn is in de voorbije 200 jaar in schilderijen, muziek en gedichten vereeuwigd als een romantische streek, een der eerste waarin massatoerisme ontstond.

Maar de cultuur van die streek gaat veel verder terug dan het recente verleden. De nauwe vallei is al meer dan 2000 jaar een centrale Europese verkeersweg. De stroom verbindt Zuid-Europa met de regio's aan de Noordzee en de Oostzee. Zowel voor het opbouwen van economische en handelsbetrekkingen als voor militaire troepenbewegingen was de stroom zeer belangrijk. De steden aan de Rijn waren altijd betrokken bij handel en transport, waardoor ze een aanzienlijke welvaart hebben bereikt. Maar handel en transport werden dikwijls gewelddadig en roofzuchtig gehinderd door de burchten langs de Rijn. De UNESCO heeft de betekenis van de Rijnvallei als historische verkeersweg met voorrang beschouwd als een criterium voor de erkenning als werelderfgoed. De Rijnromantiek kwam daarbij slechts op de derde plaats.

Monumenten van een historisch verkeerslandschap

Häuserkraan bij St. Goarshausen met de burcht Katz.

De oude havenkraan in St. Goarshausen
Foto van het Landesamt für Denkmalpflege Rheinland Pfalz.

Bijna op elke oude prentbriefkaart van de steden aan de Rijn ziet men voor de stadsmuren aan de stroom de eenvoudige constructie van de balkenkranen. Enkele exemplaren hebben de tand des tijds doorstaan en behoren nu tot de vanzelfsprekende monumenten in het cultuurlandschap.

In Bingen, Östrich-Winkel en Andernach getuigen de kranen van de betekenis van de transportweg en van de economische bijdrage die de streek aan het verkeer heeft geleverd: molenstenen in Andernach, wijnvaten in de Rheingau, bulkgoederen zoals zand en kiezel, kolen en graangewassen bij de oude kraan in St. Goarshausen.

De oude havenkraan op de rails, op de kaai voor de stad, aan de voet van de burcht Katz, was aan de Rijn een der eerste en grootste elektrisch aangedreven kranen met horizontale arm.

Gedurende bijna 100 jaar kon men hier bulkgoederen verladen en via een smalspoor door een nauw dal naar het Taunusgebergte transporteren. Tot voor weinige jaren waren lawaai en vervuiling de ongewenste neveneffecten van deze haveninstallatie. Het is dus te begrijpen dat de burgers van St. Goarshausen aanvankelijk weinig begrip hadden voor het feit dat deze kraan als industrieel monument voor de stad bleef staan, ook al was het een monument in het UNESCO cultuurlandschap. Dit monument past niet naast de Loreley (Lorelei) aan de "romantische Rijn".

Bron: Dr. Heino Rönneper

Vertaler: dank aan Freddy Storm - een vlotte Vlaming